Amaç: Bu İş Yerinde Tacizi ve Baskıcı Davranışları Önleme Politikası (Politika), Mimoza Kadın Derneği’nde geçici veya sürekli, profesyonel, stajyer, sözleşmeli veya gönüllü tüm pozisyonlar için geçerli olup bu pozisyonlarda çalışan kişileri korumak için hazırlanmıştır.
Kapsam: Bu Politika özellikle iş yaşamında hiyerarşik bir yapılaşmanın içinde görülen psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz ve rahatsız etme dahil olmak üzere mobing olarak bilinen, tüm sistematik taciz şekillerini ve cinsel tacizi kapsar.
Bu Politika çerçevesinde mobing uzun süreli, kasıtlı ve sistematik bir taciz türüdür. Bu tacizin ya da ayrımcılığın nedenleri örneğin ırk, dini inanç, renk, ulusal aidiyet, köken, fiziki engel, zihinsel engel, tıbbi durum, medeni hal, cinsiyet veya yaş olabilir, ancak Politika bu gerekçelerle sınırlı değildir.
Bu Politika Kapsamında Sistematik Tacizin Bazı Örnekleri Şunlardır.
- Kendini göstermeyi ve iletişim oluşumunu etkilemek, örneğin: Üst konumda olan kişi mağdurun kendisini gösterme olanaklarını kısıtlar, sürekli sözünü keser, yüzüne bağırır ve yüksek sesle azarlar, yapılan işi sürekli eleştirir.
- Sosyal ilişkilere saldırılar, örneğin: Çevredeki insanların mağdur edilen kişi ile konuşmaması, bu kişinin kimse ile konuşamaması, kendisi mekânda yokmuş gibi davranılması.
- İtibara yönelik saldırılar, örneğin: Mağdur edilen kişinin arkasından kötü konuşulması, asılsız söylentilerin yayılması, gülünç durumlara düşürülmesi, cinsel imaların yapılması.
- Kişinin yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırılar, örneğin: Hiçbir özel görevin bu kişiye verilmemesi, verilen işlerin geri alınması, sürdürülmek için anlamsız işlerin verilmesi, işlerin sürekli değiştirilmesi, kişisel zarara sebep olunması.
- Kişinin sağlığına doğrudan saldırılar, örneğin: Fiziksel olarak ağır işleri yapmaya zorlanılması, fiziksel şiddet tehditlerin yapılması, fiziksel zarar verilmesi, doğrudan cinsel taciz.
Bu örnekler dışındaki davranışlar da politika kapsamında olabilmektedir.
Cinsel taciz açısından Politika tek seferlik eylemleri de kapsamaktadır.
Diğer Kurallarla Uyum
Bu Politikanın amacı hukuktan kaynaklanan yükümlülüklerinden fazla koruma sağlamaktır ve içindeki hükümler hukukun sağladığı korumayı zayıflatacak şekilde yorumlanamaz.
Hukuktan Kaynaklanan Bazı Yasak ve Müeyyideler
Yukarıda sayılan bazı eylem türleri ayrıca yürürlükteki ceza ve iş mevzuatları çerçevesinde ele alınmaktadır. Örneğin, 4857 sayılı ve 22.5.2003 tarihli İş Kanunun 24. maddesine göre “Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
[…]
- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
[…]
İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa.
İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa. […]”
Aynı yasanın 25. maddesine göre
“Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
[…]
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
[…]
İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.
İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi. […]”
Yine İş Kanunun 77. maddesine göre
“İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.
Ceza hukuku çerçevesinde de kesin hükümler bulunmaktadır, örneğin 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 105. maddesine göre
(1) Bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında, mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına veya adlî para cezasına hükmolunur.
(2) Bu fiiller, hiyerarşi veya hizmet ilişkisinden kaynaklanan nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle ya da aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde, yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu fiil nedeniyle mağdur işi terk etmek mecburiyetinde kalmış ise, verilecek ceza bir yıldan az olamaz.
Bu hükümler dışında da uygulanabilecek tüm yasal normlar mümkün olan en geniş şekilde bu Politika tarafından korunan kişilere bildirilmelidir. Ayrıca, Mimoza Kadın Derneği bu Politika çerçevesinde tüm işyerinde taciz konulu ILO sözleşmelerine ve beyannamelerine Türkiye’nin taraf olup olmadığına bakılmaksızın uyacaktır.
Sorumluluk Kuralları
İşvereni temsilen, Yönetim Kurulu gözetim borcu ve çalıştıran sıfatıyla sorumluluk çerçevesinde tüm bu Politikanın kapsadığı kişilerin korunmasından sorumludur. Yönetim Kurulu çalışanlara yönelik olarak işveren yetkilerini, üyelere yönelik ise disiplin sürecinden kaynaklanan yetkileri bu amaçla kullanmakla yükümlüdür.
Tüm çalışanlar kendi ihlalleri açısından hem mağdura, hem işverene yönelik sorumludur.
Makul gözetim yükümlülüğünü yerine getirmediği ve gereken özeni göstermediği takdirde, genel koordinatör ve diğer idari üst konumunda olanlar kendi ihlalinden sorumlu olmak yanı sıra çalışanların ihlallerinden çalıştıran sıfatıyla sorumludur.
Kurum İçi Şikayet ve Müeyyideler
Yasal yollara başvurmanın yanı sıra Mimoza Kadın Derneği içi şikayet yolu kullanılabilmektedir. Şikayetler ilk aşamada sözlü ya da yazılı olarak genel koordinatör ya da Yönetim Kurulun’a iletilir. Bir Yönetim Kurulu üyesine yönelik şikayet durumunda söz konusu Yönetim Kurulu üyesi soruşturmanın yürütülmesinden çekilir.
Şikayet gerekli gizlilik içinde, tam ve ivedi olarak araştırılması için ele alınır ve şikayet yazılı bir şekilde yapıldıysa tutanak ve şikayetle ilgili tüm bulgular, (şikayeti ele alan kişinin tercihine bağlı olarak) imzasıyla şikayet konusu kişinin/kişilerin ulaşamayacağı bir şekilde dosyalanır. Taciz sabit görüldüğü takdirde doğrudan fail kişiler durumun ciddiyetine ve yasal olanaklara göre
- Uyarı (çalışan ve stajyerler için, duruma göre hemen veya personel değerlendirme sürecinde yapılabilir);
- Staj veya iş sözleşmesi feshi;
- Üyelere yönelik olarak, Yönetim Kurulu soruşturması sonucu ve gerektiği takdirde üyelikten çıkarılma;
ile karşı karşıya bırakılabilir.
Failin üst konumunda olan ve fail ya da şikayetçi açısından gözetim yükümlülüğüne sahip kişinin soruşturma kapsamına alınması zorunludur ve hakkında yukarıda sayılan müeyyideler uygulanabilmektedir. Üst konumda olan kişide kusur bulunmasa da, soruşturmanın kapanmasından sonra bir ay içinde iş ortamının iyileştirilmesine yönelik olarak alınacak yeni önlemlerin listesini Yönetim Kurulu’na sunmalıdır.
Yukarıdaki süreç sonucunda tacizde bulunduğu sabit bulunan bir kişi her zaman Yönetim Kurulu’na yeniden soruşturma için başvurabilmektedir.
Kurum içi süreç hiçbir şekilde ayrıca mahkemeye başvurulmasına engel değildir ve şikayeti alan kişi şikayetçiyi bu konuda bilgilendirmekle yükümlüdür. Bu konuda bilgilendirme yapıldığını teyit eden ve şikayetçi tarafından tarih ekleyerek imzalanan yazılı bir belge tüm soruşturma dosyalarında bulunmalıdır.
Şikayette Bulunanlara Yönelik Baskı
Kurum içi ya da mahkemeye şikâyette bulunan bir kişi üstleri tarafından özel koruma altına alınmalı ve gerekli görüldüğü takdirde iş ortamı geçici olarak değiştirilebilmelidir. Şikayetçi olduğu için bir kişiye yöneltilen baskı ve taciz beklenmeden ivedi soruşturma konusu edilmelidir.
Politikanın Tanıtılma Zorunluluğu ve Yaygınlaştırılması
Bu Politika Mimoza Kadın Derneği çalışma mekânında basılı olarak ve kolay erişilebilir bir şekilde bulundurulmalıdır.
Ayrıca, politikanın çarpan etkisini ve ilgili örgütün/temsilcisinin farkındalığını arttırarak politikanın yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla, Mimoza Kadın Derneği personeline, destek verilen STÖ’lere ilgili faaliyetlerde (örneğin yönetişim, örgütsel gelişim, vb. eğitimlerde) iş yerinde tacizi ve baskıcı davranışları önleme politikası konusunda bilgilendirme yapması/konuyu eğitim kapsamına alması ve örgütün konuya ilişkin politika belirlemesi konusunda teşvik edilmesi önerilir.
